Odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności

Uwagi ogólne:

Prawomocne skazanie na karę bezwzględnego pozbawienia wolności nie musi oznaczać konieczności odbycia całej kary. Przepisy ustawy Kodeks karny wykonawczy (dalej jako k.k.w.) przewidują bowiem szereg instytucji, które umiejętnie wykorzystane pozwolą na skrócenie rzeczywistego okresu przebywania w zakładzie karnym poprzez poddanie sprawcy próbie podobnie jak przy zawieszeniu wykonania kary pozbawienia wolności.

Instytucjami tymi są:

1) odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności;

2) warunkowe zawieszenie odroczonej kary pozbawienia wolności;

3) przerwa w wykonaniu kary pozbawienia wolności;

4) warunkowe zwolnienie z odbycia reszty kary pozbawienia wolności;

5) warunkowe przedterminowe zwolnienie.

Jak Państwo pewnie się domyślają, skorzystanie z dobrodziejstwa jednej z ww. instytucji obwarowane jest określonymi warunkami, które muszą być interpretowane ściśle.

W niniejszym opracowaniu zajmę się instytucją, która – jak wynika z mojego doświadczenia zawodowego – najbardziej interesuje skazanych, a mianowicie odroczeniem wykonania kary pozbawienia wolności.

Przesłanki:

Odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności następuje w wypadku choroby psychicznej lub innej ciężkiej choroby uniemożliwiającej wykonywanie tej kary do czasu ustania przeszkody. Za ciężką chorobę uznaje się taki stan skazanego, w którym umieszczenie go w zakładzie karnym może zagrażać życiu lub spowodować dla jego zdrowia poważne niebezpieczeństwo (art. 150 k.k.w.).

Sposób redakcji przepisu nie nasuwa wątpliwości, iż w przypadku zaistnienia powyższych przesłanek sąd musi odroczyć wykonanie kary. Przez użycie zwrotu „poważne niebezpieczeństwo" ustawodawca podkreśla wysoki stopień i bezpośredniość możliwości wystąpienia takiego skutku.

O tym, czy dana choroba może być faktycznie uznana za ciężką w rozumieniu prawa, decyduje wyłącznie aktualny stan kliniczny chorego, nie zaś nazwa choroby. O tym czy stan skazanego uzasadnia odroczenie wykonania kary każdorazowo decyduje sąd, przy czym decydujące dla tej oceny jest nasilenie procesów patologicznych.¹

Za istnieniem tej instytucji przemawiają względy humanitarne. Dlatego też należy uznać, że nie może być przyjęta do odbywania kary osoba w stanie terminalnym, wobec której stosuje się już tylko leczenie paliatywne, zmierzające nie do wyleczenia, ale do poprawy komfortu życia. Jednak stan pacjenta musi przy tym uniemożliwiać wykonanie kary. Zatem ocenie podlegać będzie także możliwość skutecznego reagowania przez więzienną służbę zdrowia na stan zdrowia skazanego.

Nadto sąd może odroczyć wykonanie kary pozbawienia wolności na okres do roku, jeżeli natychmiastowe wykonanie kary pociągnęłoby dla skazanego lub jego rodziny zbyt ciężkie skutki (art. 151 k.k.w.). Jest to najczęstsza przesłanka, na którą powołują się skazani wnioskujący o odroczenie wykonania kary. W stosunku do skazanej kobiety ciężarnej oraz osoby skazanej samotnie sprawującej opiekę nad dzieckiem sąd może odroczyć wykonanie kary na okres do 3 lat po urodzeniu dziecka (art. 151 k.k.w.).

Ustawodawca przewidział także możliwość odroczenia wykonania kary z przyczyn systemowych, całkowicie niezależnych od skazanego. Sąd może odroczyć wykonanie kary pozbawienia wolności w wymiarze do 2 lat, jeżeli liczba osadzonych w zakładach karnych lub aresztach śledczych przekracza w skali kraju ogólną pojemność tych zakładów (art. 151 k.k.w.). Tego rodzaju odroczenia nie udziela się skazanym, którzy dopuścili się przestępstwa z zastosowaniem przemocy lub groźby jej użycia, skazanym określonym w art. 64 § 1 lub 2 (recydywa) lub w art. 65 Kodeksu karnego (sprawca, który z popełnienia przestępstwa uczynił sobie stałe źródło dochodu lub popełnia przestępstwo działając w zorganizowanej grupie albo związku mających na celu popełnienie przestępstwa oraz wobec sprawcy przestępstwa o charakterze terrorystycznym), a także skazanym za przestępstwa określone w art. 197-203 Kodeksu karnego (przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności) popełnione w związku z zaburzeniami preferencji seksualnych.

Odroczenie może być udzielone kilkakrotnie, jednak łączny okres odroczenia nie może przekroczyć okresów jednego roku lub okresu do 3 lat po urodzeniu dziecka przez skazaną. Okres odroczenia biegnie od dnia wydania pierwszego postanowienia w tym przedmiocie (art. 151 k.k.w.).

Odraczając wykonanie kary pozbawienia wolności, sąd może zobowiązać skazanego do podjęcia starań o znalezienie pracy zarobkowej, zgłaszania się do wskazanej jednostki Policji w określonych odstępach czasu lub poddania się odpowiedniemu leczeniu lub rehabilitacji, oddziaływaniom terapeutycznym lub uczestnictwu w programach korekcyjno-edukacyjnych (art. 151 k.k.w.).

Warunkowe zawieszenie wykonania odroczonej kary:

Uzyskanie odroczenia wykonania kary na łączny okres 1 roku otwiera możliwość warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolnościjuż etapie postępowania wykonawczego. Powyższe dotyczy jednak tylko kary nieprzekraczającej 2 lat pozbawienia wolności (art. 152 k.k.w.). Zawieszenie wykonania kary odbywa się na zasadach określonych w art. 69 – 75 Kodeksu karnego, a zatem sąd będzie badał przede wszystkim to, czy wobec przebywania przez skazanego na wolności przez okres 1 roku, zawieszenie wykonania kary pozbawienia wolności będzie spełniało cele kary.

Wbrew pozorom opisywana instytucja nie pełni roli kolejnej instancji orzekającej o wymiarze kary. Przedmiotem oceny sądu orzekającego na podstawie komentowanego przepisu może więc być jedynie to, co zdarzyło się po wydaniu wyroku, szczególnie w okresie odroczenia wykonania kary. Sąd powinien zatem ustalić, czy sposób życia i zachowania się skazanego po wydaniu wyroku, a zwłaszcza jego starania o naprawienie szkody lub zadośćuczynienie w innej formie społecznemu poczuciu sprawiedliwości (art. 53 § 2 i art. 69 § 2k.k.), pozwalają na inną niż w chwili wyrokowania ocenę tego, czy warunkowe zawieszenie wykonania kary będzie wystarczające dla osiągnięcia wobec sprawcy celów kary, a w szczególności – zapobieżenia powrotowi do przestępstwa (art. 69 § 1 k.k.).²

Odwołanie odroczenia wykonania kary:

Odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności może (ale nie musi) zostać odwołane(art. 156 k.k.w.). Nastąpi to w razie ustania przyczyny, dla której zostało udzielone, lub w wypadku, gdy skazany nie korzysta z odroczenia w celu, w jakim zostało udzielone, albo rażąco narusza porządek prawny, jak również z powodu niewykonywania obowiązków określonych w art. 151 § 4 k.k.w. (podjęcie starań o znalezienie pracy zarobkowej, zgłaszanie się do wskazanej jednostki Policji w określonych odstępach czasu, poddanie się odpowiedniemu leczeniu lub rehabilitacji, oddziaływaniom terapeutycznym lub uczestnictwu w programach korekcyjno-edukacyjnych).

Jednakże odroczenie musi zostać odwołane, jeżeli powyższe okoliczności zaistnieją po udzieleniu skazanemu pisemnego upomnienia przez sądowego kuratora zawodowego, chyba że przemawiają przeciwko temu szczególne względy (art. 156 k.k.w.).

Jeżeli w okresie odroczenia odbywania kary skazany został tymczasowo aresztowany, sąd bezzwłocznie kieruje orzeczenie do wykonania (art. 156 k.k.w.).

Przykłady:

Podsumowując, o odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności można starać się na przykład w sytuacji gdy:

1) skazany ciężko choruje;

2) skazana jest w ciąży;

3) skazany samotnie wychowuje dziecko;

4) ciężko choruje osoba, która pozostaje pod opieką skazanego;

5) skazany jest jedynym żywicielem rodziny;

6) skazany musi opiekować się osobą niesamodzielną i nie ma nikogo, kto może go zastąpić;

7) skazany prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą i nie ma nikogo, kto może go zastąpić, w szczególności gdy zatrudnia pracowników;

8) skazany prowadzi gospodarstwo rolne i nie ma nikogo, kto może go zastąpić, w szczególności gdy zatrudnia pracowników;

9) zakłady karne lub areszty śledcze są przepełnione.

Podsumowanie:

Kluczem do uzyskania odroczenia wykonania kary jest logiczne i wyczerpujące uzasadnienie swoich twierdzeń oraz powołanie wiarygodnych dowodów(dokumenty, świadkowie, biegli itp.). Z doświadczenia wynika, iż im bardziej obszerny materiał dowodowy potwierdzający stanowisko i argumenty podniesione we wniosku o odroczenie wykonania kary, tym większe szanse na pozytywne jego rozpatrzenie przez sąd.

Należy pamiętać, iż o odroczeniu wykonania kary pozbawienia wolności sąd orzeka wtedy, gdy skazany nie rozpoczął jeszcze odbywania kary, a więc przed jego przyjęciem do aresztu śledczego. czy zakładu karnego. Po tym fakcie zastosowanie może znaleźć instytucja przerwy w wykonywaniu kary.

Jeżeli mają Państwo dodatkowe pytania związane z opisanym zagadnieniem, zapraszamy do kontaktu z Kancelarią Adwokacką Tomasz Waszkiewicz w Białymstoku.

adwokat Tomasz Waszkiewicz